همشهری آنلاین: نوشیدن چای بعد از وعده‌های غذایی یکی از محبوب‌ترین و رایج‌ترین عادت‌ها در بسیاری از فرهنگ‌هاست. در ایران، این کار گاهی چنان با غذا خوردن گره خورده که نبودش حس کمبود ایجاد می‌کند. اما پشت این عادت لذت‌بخش، خطراتی نهفته است که کمتر کسی به آن‌ها توجه می‌کند.
مهم‌ترین نگرانی، تاثیر چای بر جذب مواد مغذی، به‌ویژه آهن، است.
آهن یکی از حیاتی‌ترین ریزمغذی‌ها برای بدن بوده و نقش اصلی آن، شرکت در ساخت هموگلوبین و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها است. کمبود آهن می‌تواند باعث علائمی مانند ضعف عمومی، تنگی نفس، سردی دست و پا و حتی افسردگی شود.
با این حال، کمتر کسی می‌داند که نوشیدن چای بلافاصله پس از صرف غذا، می‌تواند به‌شدت جذب آهن را مختل کند. دلیل این مسئله وجود ترکیبات «پُلی‌فنول» و «تانن» در چای است. این ترکیبات با آهن غیرهِم (نوعی از آهن که در گیاهان و غلات وجود دارد) پیوند می‌خورد و مانع جذب آن در دستگاه گوارش می‌شوند.
افرادی که رژیم گیاه‌خواری دارند یا بیشتر آهن مورد نیاز خود را از منابع گیاهی دریافت می‌کنند، بیش از سایرین در معرض خطر قرار دارند. همچنین بانوان باردار، نوجوانان در دوران رشد، و افرادی که سابقه کم‌خونی دارند، نباید این موضوع را نادیده بگیرند.
تحقیقات نشان داده است که مصرف چای بلافاصله بعد از غذا می‌تواند جذب آهن را بین ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش دهد. این رقم، عددی نگران‌کننده برای کسانی است که به سلامت خود اهمیت می‌دهند.
بسیاری گمان می‌کنند نوشیدن چای بعد از غذا به هضم بهتر کمک می‌کند، اما واقعیت این است که چای می‌تواند روند گوارش را برای بعضی افراد پیچیده‌تر کند.
برای درک بهتر این موضوع، باید بدانیم که هضم غذا به فعالیت آنزیم‌ها در معده و روده بستگی دارد. در شرایط ایده‌آل، آنزیم‌ها به‌راحتی پروتئین‌ها، چربی‌ها و کربوهیدرات ها را تجزیه می‌کنند تا مواد مغذی جذب شوند. اما مصرف چای در کنار غذا یا بلافاصله پس از آن، این تعادل را بر هم می‌زند.
دلیل آن چیست؟
۱. کافئین چای باعث تحریک معده و ترشح بیش از حد اسید می‌شود که می‌تواند در برخی افراد منجر به سوزش معده یا رفلاکس اسید شود. این موضوع به‌خصوص برای کسانی که سابقه زخم معده یا حساسیت‌های گوارشی دارند، اهمیت بیشتری دارد.
۲. پُلی‌فنول‌های چای ممکن است به پروتئین‌ها بچسبند و آن‌ها را سخت‌هضم کنند. در نتیجه، فرد احساس سنگینی و نفخ بیشتری می‌کند، به‌خصوص بعد از وعده‌های سنگین و چرب.
اگر تا به حال بعد از خوردن غذا و نوشیدن چای دچار سنگینی، باد شکم یا ترش‌کردن شده‌اید، احتمالاً همین فرآیند برای شما اتفاق افتاده است.
اختلال در جذب ریزمغذی‌ها: تاثیری فراتر از عدم جذب آهن
چای تنها مانع جذب آهن نمی‌شود. اگرچه تأثیر آن روی دیگر مواد معدنی کمتر است، اما در مصرف مداوم و بلندمدت می‌تواند بر جذب عناصر دیگر نیز اثر منفی بگذارد:
روی (Zinc): برای ترمیم بافت‌ها، سلامت پوست و تقویت ایمنی بدن ضروری است. تانن‌ها جذب آن را کاهش می‌دهند.
منیزیم: که در تنظیم فشار خون، عملکرد عضلات و سلامت اعصاب نقش دارد، در معرض کاهش جذب قرار می‌گیرد.
کلسیم: گرچه تاثیر چای بر آن نسبتاً محدود است، اما در کسانی که دچار پوکی استخوان هستند یا از لبنیات کافی استفاده نمی‌کنند، اهمیت ویژه دارد.
علاوه بر این، مصرف چای همزمان با مصرف مکمل‌های ویتامینی می‌تواند اثربخشی مکمل را کاهش دهد. برای مثال، ویتامین B12 در معده و روده نیاز به محیط مناسب برای جذب دارد و اسیدی شدن بیش از حد یا ترکیبات مزاحم می‌توانند مانع این فرآیند شوند.
نوشیدن چای شیرین بعد از غذا، مخصوصاً وقتی هنوز دهان پر از مواد باقی‌مانده از غذاست، می‌تواند دو اثر منفی عمده داشته باشد:
۱. افزایش سریع قند خون: در افرادی که زمینه دیابت یا مقاومت به انسولین دارند، نوشیدن چای شیرین پس از غذا می‌تواند پیک قند خون ایجاد کند. این افزایش ناگهانی، بدن را مجبور می‌کند انسولین بیشتری ترشح کند که در بلندمدت می‌تواند به کاهش حساسیت سلول‌ها به انسولین منجر شود.
۲. خطر پوسیدگی دندان: دهان پس از غذا در حالت اسیدی قرار دارد. اگر در این شرایط چای شیرین بنوشید، قند موجود در چای در کنار محیط اسیدی، شرایط را برای رشد باکتری‌های مضر فراهم می‌کند. این ترکیب برای مینای دندان بسیار مضر است.
برای کاهش این خطرات، بهتر است چای را یا کاملاً بدون قند بنوشید یا از جایگزین‌های سالم مانند دارچین یا استویا استفاده کنید.
برای حفظ سلامت و همچنان لذت بردن از نوشیدن چای، نکات زیر را در برنامه غذایی روزانه خود اعمال کنید:
حداقل ۴۵ دقیقه پس از صرف غذا برای نوشیدن چای صبر کنید. این زمان به بدن فرصت می‌دهد تا جذب ریزمغذی‌ها را انجام دهد.
از دمنوش‌های ملایم‌تر مانند گل گاوزبان، بابونه یا نعناع استفاده کنید که فاقد تانن هستند و عارضه‌ای برای جذب مواد معدنی ندارند.
چای را رقیق‌تر و کم‌رنگ‌تر تهیه کنید. هرچه چای غلیظ‌تر باشد، مقدار تانن آن بیشتر است.
افزودن لیموترش یا منابع ویتامین C مانند پرتقال یا نارنگی همراه با وعده غذایی می‌تواند اثر منفی چای بر جذب آهن را خنثی کند.
این تغییرات ساده می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی کیفیت تغذیه و سلامت عمومی شما را بهبود ببخشد.
سخن پایانی
عادت به نوشیدن چای پس از غذا، اگرچه خوشایند و آرامش‌بخش است، اما می‌تواند آثار پنهان و زیان‌باری بر بدن داشته باشد. از کاهش جذب آهن و سایر مواد معدنی گرفته تا ایجاد ناراحتی‌های گوارشی و پوسیدگی دندان، همه این موارد دلایلی برای بازنگری در این رفتار روزمره ما هستند.
با رعایت فاصله زمانی، انتخاب نوع مناسب چای و حذف قند می‌توان بدون حذف چای از زندگی، از مضرات آن نیز پرهیز کرد. تغذیه صحیح صرفاً به مواد غذایی محدود نمی‌شود، بلکه به زمان، ترکیب و عادت‌های روزمره ما نیز بستگی دارد. از امروز، آگاهانه‌تر بنوشید و سالم‌تر زندگی کنید.
